Aanleiding

Pensioen is er. Ook al lijkt het soms nog ver weg.

De Sociale Verzekeringsbank betaald jaarlijks aan bijna 3,5 miljoen mensen AOW. De AOW is het basispensioen van de overheid, welke aangevuld kan worden met pensioen opgebouwd bij een werkgever of door zelf te sparen. Echter zijn de meeste mensen pas bewust bezig met hun pensioen aan het einde van hun carrière. Eerder kunnen mensen zich vaak geen voorstelling maken van de toekomst, de veranderende maatschappij, en dus ook niet van hun financiële welzijn in de toekomst. Dit zorgt voor een gebrek aan urgentie en handelingsperspectief in het hier en nu, en een complex vraagstuk waar verschillende stakeholders moeten samenwerken om tot oplossingen te komen. Over het afgelopen jaar is er dan ook vanuit Novum meegewerkt aan het traject Pensioen Tastbaar Maken. Met een consortium van partners is er gewerkt aan het tastbaar en voelbaar maken van pensioen, en aan het koppelen van het handelen van nú aan de behoeften van de toekomst. In deze blog nemen we je mee door de aanpak, de verschillende fasen, en de uitkomsten van het traject.

Onderzoeksvraag

Hoe kunnen we pensioen tastbaar maken vanuit de individuele beleving van mensen?

Aanpak

Het maatschappelijke belang van de onderzoeksvraag daargelaten was de voorgestelde aanpak van initiatiefnemers Muzus, Motivaction en Think+DO een grote reden voor Novum om bij te dragen aan het project. Als innovatielab zijn we een groot voorstander van design thinking en multidisciplinair werken om tot passende en gedragen oplossingen te komen. Pensioen Tastbaar Maken was een uitgelezen kans om met alle stakeholders binnen de pensioensector een complex vraagstuk op te pakken. Met het consortium bestaande uit creatieve partijen, pensioenfondsen, verzekeraars, en overheid, is er in drie stappen verdiept, verkend en vernieuwd, met als doel het ontwikkelen van een oplossing die aansluit bij de motivaties, behoeften, en het gedrag van gebruikers.

Fase 1 verdiepen

In de eerste fase werden de drijfveren, motivaties en behoeften van Nederlanders rondom financieel welzijn voor later in kaart gebracht. Middels de interventie ‘De Biecht van de Toekomst’ zijn straatinterviews uitgevoerd, welke zijn aangevuld met contextfactoren aangeleverd door de consortiumpartners. Dit zijn factoren die nu of in de toekomst vanuit de maatschappij invloed hebben op het vraagstuk, zoals trends, ontwikkelingen, omstandigheden en principes.

Fase 2 verbeelden

In de tweede fase werden de inzichten uit Fase I geclusterd en omgezet naar tien ‘Driving Forces’. Deze Driving Forces beschrijven de bewegingen die gaande zijn binnen de maatschappij en die de toekomst van financieel welzijn voor later beïnvloeden. In een co-creatie workshop is met behulp van de expertise van de consortiumpartners de eerste opzet van de Driving Forces aangevuld en aangescherpt. Op basis van de Driving Forces zijn vervolgens vier werelden opgesteld in een framework. Elk kwadrant in het framework representeert een mogelijke toekomstige wereld van financieel welzijn voor later:

Op basis van de vier werelden zijn vervolgens ontwerpvisies opgesteld. Elke wereld heeft zijn eigen ontwerpvisie, waarin het doel staat van het ontwerp en welk middel we inzetten om dat te realiseren. Deze ontwerpvisies geven sturing en helderheid wanneer we in een later stadium over oplossingen gaan nadenken. Samen met de consortiumpartners werd besloten om ons te richten op de wereld linksonder waarin mensen worden opgeslokt door het dagelijks leven. De visie die hierbij hoort is: We willen mensen activeren om zich in hun financiële situatie te verdiepen door het onderwerp van financiën laagdrempelig en bespreekbaar te maken. Omdat ook binnen deze wereld linksonder verschillende doelgroepen kunnen worden onderscheiden werd besloten de nadruk te leggen op jongeren en starters op de arbeidsmarkt; een groep waarvan de consortiumpartners aangaf dat deze lastig te bereiken en activeren zijn middels de traditionele communicatiemiddelen en -kanalen.

Fase 3 vernieuwen

In de derde fase werden vanuit de gekozen wereld en bijbehorende ontwerpvisie drie mogelijke oplossingsrichtingen geïdentificeerd. Tijdens de kansenworkshop zijn er, samen met de consortiumpartners, op basis van deze oplossingsrichtingen ideeën gecreëerd. Zes ideeën zijn vervolgens door Muzus, Motivaction, en Think+DO uitgewerkt tot concrete concept ideeën. Deze concepten zijn vervolgens beoordeeld door 328 werkende Nederlanders tussen de 18 en 50 jaar én door de consortiumpartners. Hieruit kwam het idee ‘Persoonlijke financiële ontwikkeling’ het beste uit de bus; een lespakket aangeboden door de werkgever, bestaande uit verschillende modules over onderwerpen die invloed hebben op jouw financiële welzijn van later.

Concept OVERmorgen

Op basis van de uitkomsten uit het onderzoek naar de zes concept ideeën is er een eerste prototype van het platform OVERmorgen ontwikkeld. OVERmorgen geeft jongeren en starters op de arbeidsmarkt op een interactieve manier inzicht in de financiële consequenties van de levenskeuzes van nu. Denk hierbij aan parttime werken, jobhoppen, onbetaald verlof opnemen, maar ook aan het kopen van een huis of het krijgen van kinderen.

OVERmorgen kan als platform worden aangeboden door werkgevers, om op deze manier hun werknemers te ondersteunen bij dergelijke vraagstukken. Echter, willen werkgevers dit wel? Zien zij waarde zo’n platform? Een eerste kwalitatief onderzoek van Motivaction onder werkgevers en HR-medewerkers liet zien dat zit het geval is: twee derde van de participanten scoorde het concept met met een 7 of hoger.

Een unieke werkwijze, een mooi resultaat, hoe nu verder?

Op 24 augustus organiseerden we een interne kennissessie samen met Muzus om de werkwijze en resultaten van het project te delen met collega’s van de SVB. Een diverse groep, bestaande ander andere uit deelnemers vanuit de dienstverlening, HR, en communicatie sloten kwam bij elkaar en deed elk vanuit hun eigen discipline inspiratie en kennis op, en deelden hun visie op het uiteindelijke concept. HR gaf aan dat een dergelijk platform een interessante manier kan zijn om medewerkers te activeren om zich bezig te houden met hun financieel welzijn en pensioen, en dat het concept aansluit bij het moderne beeld van goed werkgeverschap.

Tevens vond op 26 augustus vond de digitale eindbijeenkomst van het project met alle consortiumpartners plaats. Naast proosten op de goede samenwerking en het resultaat stond hier ook vooruitkijken centraal. We hebben immers een jaar samen gewerkt en er ligt een mooi concept op de plank, hoe gaan we hier nu mee verder als (leden van) het consortium? Een belangrijk inzicht hier was het onderscheidend vermogen van het huidige prototype (nog) niet groot genoeg is ten opzichte van bestaande platformen zoals www.nuietsdoenaanjepensioen.nl. Een paar consortiumpartners, waaronder Novum, hebben aangegeven graag verder te willen denken over het concept, al dan niet met ook potentieel geïnteresseerde partijen van buiten het consortium.

Al met al kijken we terug op een leerzaam traject, en zullen we de lessen met betrekking tot de werkwijze, de samenwerking met het consortium, en het onderwerp Pensioen Tastbaar Maken zeker meenemen in toekomstige projecten!